Mükafat
Mükafat — xidmətlərə, fərqlənməyə, minnətdarlığa görə verilən xüsusi fərqlənmə nişanı, fəxri ad və ya hədiyyə. Bəzi hallarda mükafat ona layiq görülən insana hansısa sosial status da verir.
Səhmdar
Səhmdar — dövlət və ya özəl şirkətdə bir və ya daha çox hissənin qanuni sahibi olan şəxs və ya təşkilatdır.
Bir səhmdarın iş sahəsindəki təsiri, sahiblik payı faizi ilə təyin olunur. Şirkətin səhmdarları qanuni olaraq şirkətin özündən ayrıdırlar və ümumiyyətlə, şirkətin borclarına görə məsuliyyət daşımırlar.
Səhmdarların hüquqlarını aşağıdakı kimi təsnifatlaşdırmaq olar:
Dividend almaq hüququ;
Ümumi yığıncaqda iştirak hüququ;
Səsvermə hüququ;
Seçmək və seçilmək hüququ;
Məlumat əldə etmək hüququ;
Səhmlərin geri satın alınmasını tələb etmək hüququ;
Əlavə buraxılan səhmlərin alınmasında üstünlük hüququ;
Cəmiyyətin fəaliyyətinin yoxlanılmasını tələb etmək hüququ;
Cəmiyyətin ləğvindən sonra qalmış əmlakı əldə etmək hüququ.
Səhmdarların maraqlarının müdafiəsinin dövlət forması aşağıdakı müdafiə üsullarını özündə ehtiva edir:
1. Mülki-hüquqi;
2. İnzibati-hüquqi;
3. Cinayət-hüquqi.
Kapitalın dərinləşməsi
Kapitalın dərinləşməsi (kapital-əmək nisbətinin artımı) — iqtisadiyyatda bir işçiyə düşən kapitalın miqdarının artdığı vəziyyət. Kapitalın dərinləşməsi kapitalın dəyərinin əməyin və bütövlükdə istehsal məhsulunun maya dəyərinə nisbətinin artması ilə müşayiət olunur, yəni kapital tutumunun artması ilə müşayiət olunur. Kapitalın dərinləşməsi çox vaxt əmək saatı üçün kapital ehtiyatının dəyişmə sürəti ilə ölçülür.
Kapitalın genişlənməsi elə bir vəziyyətdir ki, kapital ehtiyatı işçi qüvvəsi və amortizasiya dərəcəsi ilə eyni sürətlə artar, buna görə də bir işçiyə düşən kapital nisbəti sabit qalır. Nəticədə iqtisadiyyat ümumi istehsal baxımından genişlənəcək, lakin bir işçiyə düşən məhsuldarlıq sabit qalacaq.
Kapitalın intensivliyi
Kapitalın intensivliyi — əmtəənin özünün dəyərinə və digər istehsal amillərinin, xüsusən də əməyin dəyərinə nisbətdə əmtəə istehsalında istifadə olunan kapitalın dəyəri. İstehsal prosesi çərçivəsində (həm mikro, həm də makro səviyyədə) kapitalın intensivliyi səviyyəsini kapitalla əmək arasındakı nisbət kimi, yəni izokvant boyunca nöqtələr toplusu kimi qiymətləndirmək olar.
== Kapitalın intensivliyi və iqtisadi artım ==
Maşın və alətlərdən istifadə əməyin səmərəliliyini artırır, buna görə də kapital intensivliyinin artması (kapitalın dərinləşməsi adlanır, yəni kapital-əmək nisbətinin artması) əmək məhsuldarlığını artırır. Uzunmüddətli perspektivdə daha çox istehsal kapitalı olan cəmiyyətlər daha yüksək həyat standartlarına malik olurlar.
Avstriya məktəbi hesab edirdi ki, hər hansı bir sənayenin kapital tutumu onda qəbul edilən dairəvi istehsal üsulu və istehlakçı tələbi ilə müəyyən edilir.
Solou öz hesablamalarına əsaslanaraq iddia edirdi ki, iqtisadi artım kapital və əməyin kəmiyyət və keyfiyyəti ilə deyil, əsasən texniki tərəqqi (məhsuldarlığın artımı) hesabına təmin edilir. Harvard Universitetinin 2000-ci ildə Amerika İqtisadiyyat Assosiasiyasının prezidenti Deyl Yorgenson yazır:
Qrilixes və mən göstəririk ki, kapitalın və əməyin keyfiyyətindəki dəyişikliklər və investisiya mallarının keyfiyyəti Solow qalıqlarının çoxunu izah edir. Hesab edirik ki, kapital və əmək 1945-1965-ci illər arasında artımın 85 faizini təşkil edib və yalnız 15 faizini məhsuldarlığın artımına aid etmək olar... Həmçinin Kuznets və Soloun yanaşmalarına əsaslanan əvvəlki məhsuldarlıq tədqiqatlarının birdən-birə köhnəlməsinə səbəb oldu.
Kapitalın yığılması
Kapitalın yığılması (ing. Capital accumulation) — həm fiziki, həm də insan kapitalı nəzərdə tutulur. Fiziki kapital ehtiyatınızı yeni fabriklər və maşınlarla artırarkən, ali təhsil diplomlarının sayının artması ilə insan kapitalı ehtiyatını artırır. Kapital yığılmasının artması potensial istehsal səviyyəsini artırır. Beləliklə, uzunmüddətli təklif əyrisi sağa doğru sürüşür. Kapital yığılması azalarsa, iqtisadiyyatın ümumi istehsalına mənfi təsir göstərəcək və uzunmüddətli təklif əyrisi sola sürüşəcək.
Kapitalın strukturu
Kapitalın strukturu – şirkətin öz fəaliyyətini maliyyələşdirməsi və müxtəlif maliyyə mənbələrindən istifadə etməklə böyüməsini təmin etməsi üsuludur. Həm öz (səhmli maliyyələşdirmə), həm də borc (borc maliyyələşdirmə) vəsaitlərindən maliyyələşdirməni əhatə edir. Borcla maliyyələşdirmə borc alətlərinin emissiyası yolu ilə, paylı maliyyələşdirmə isə cəmiyyətin mülkiyyət hüququnun genişləndirilməsi yolu ilə səhmdarların (maraqlıların) öz vəsaitlərinin cəlb edilməsi ilə həyata keçirilir. Borc kapitalına istiqrazların buraxılışı, ödənilməli uzunmüddətli notlar daxildir, kapital isə adi səhmləri, imtiyazlı səhmləri və bölüşdürülməmiş mənfəəti əhatə edir. Dövriyyə kapitalı öhdəlikləri kimi qısamüddətli borclar da kapital strukturunun bir hissəsi hesab olunur.
Kapitalın strukturu uzunmüddətli öhdəliklərin, qısamüddətli borcların, adi səhmlərin və şirkətin imtiyazlı səhmlərinin birləşməsindən ibarət ola bilər. Kapital strukturunun təhlili adətən şirkətin qısamüddətli və uzunmüddətli öhdəliklərinə baxır. Şirkətin kapital strukturunun əsas göstəricisi şirkətin risk səviyyəsini göstərən borcun kapitala nisbətidir (debt-to-equity ratio, D/E). Tipik olaraq, ilk növbədə borcla maliyyələşən şirkət daha aqressiv kapital strukturuna malikdir və buna görə də investorlar üçün daha çox risk yaradır. Bununla yanaşı, yaranan risk şirkət üçün əsas artım mənbəyi ola bilər.
Mükafat Əliyev
Mükafat Əliyev (5 avqust 1937) — şair-yazıçı, müəllim.
Mükafat Surxay oğlu Əliyev 1937-ci il avqustun 5-də Cəbrayıl rayonunun Quycaq kəndində anadan olub. 1965-ci ildə M.F.Axundov Azərbaycan Dillər İnstitutunu (indiki Bakı Slavyan Universiteti) rus dili və ədəbiyyatı müəllimi ixtisası üzrə ilə bitirib. 1993-cü ilədək Quycaq kənd orta məktəbində rus dili və ədəbiyyatı müəllimi işləyib. Mətbuatda məqalələri, bədii tərcümələri dərc olunub.
1993-cü ildə Cəbrayılın Ermənistan silahlı qüvvəlləri tərəfindən işğalından sonra ailəsi ilə Bakıda məskunlaşıb, bir neçə il pedaqoji fəaliyyətini davam etdirib. 1998-ci ildə təqaüdə çıxıb.
Hekayə və şeirlərdən ibarət "Ömür də bir yoldur" (2007), "Günbatana baxan qəbir" (2009), "Arazım, mənim Arazım" (2010), "Saz şəkilli baş daşı" (2011), "İtmiş çantanın izi ilə" (2012) kitabları işıq üzü görüb. Əsərlərində xeyir və şərin mübarizəsi, dövrün sərt üzünü görmüş insanların həyat hekəyələri, məkr və məhəbbət, yurd itkisinin ağrı-acısı, Vətən, torpaq sevgisi özünəməxsus çalarlarla təsvir olunur.
"Ömür də bir yoldur".
Mükafat sistemi
Mükafat sistemi və ya daxili möhkəmləndirmə sistemi (ing. reward system) — hərəkətlərə müsbət reaksiyalar verilməsi vasitəsilə davranışın tənzimlənməsində və idarə edilməsində iştirak edən sinir sisteminin strukturları məcmusu. Mükafat sistemi, cəza sistemi ilə yanaşı, davranışın gücləndirilməsi mexanizmlərində böyük rol oynayır.
Psixoloji mükafat — xoş hisslər vasitəsilə davranışın gücləndirilməsi prosesidir. Mükafat anlayışı fərd tərəfindən obyektə, davranış aktına və ya daxili fiziki vəziyyətə aid edilən müsbət keyfiyyətləri təsvir etmək üçün istifadə olunur. İlkin (təbii) mükafatlar qidalanma, cütləşmə və döyüş kimi növlərin yaşaması üçün zəruri olan davranışları gücləndirir.
İkinci dərəcəli mükafatlar ilkin olanlarla sıx bağlıdır və ilkin ehtiyacların ödənilməsi ilə əlaqəli obyektlərin, hərəkətlərin və vəziyyətlərin dəyərini müəyyənləşdirir. Təhlükəsiz sığınacaq, pul, rahatlıq, gözəllik, xoş toxunuşlar, səslər və daha çox şeyin dəyəri ikinci dərəcəli mükafatlarla müəyyən edilir.
"Dopamine Involved In Aggression". Medical News Today.
Səhmdar cəmiyyət
Səhmdar cəmiyyəti — nizamnamə kapitalı müəyyən sayda səhmlərə bölünmüş kommersiya təşkilatıdır. Sahibkarlıq fəaliyyətinin bu təşkilati-hüquqi
formasının fərqləndirici xüsusiyyəti nizamnamə kapitalının emissiya
qiymətli kağızlar – səhmlər hesabına formalaşmasıdır. Bu zaman səhmdar cəmiyyətinin iştirakçısı olan hər bir səhmdar müəyyən sayda səhmə sahib olur. Səhmdarlar, şirkətin mövcudluğuna heç bir təsiri olmadan səhmlərini başqa səhmdarlara ötürə bilirlər.
Səhmdarın cəmiyyətin tərkibindən ayrılması ona aid olan mülkiyyətin və ya
onun pul ekvivalentinin verilməsi ilə yox, yalnız ona məxsus olan səhmlərin
özgəninkiləşdirilməsi ilə mümkündür.
Müasir korporativ hüquqda səhmdar cəmiyyəti inkorporasiya və məhdud məsuliyyət anlayışları ilə əlaqədə işlədilir. Buna görə də səhmdar cəmiyyətləri ümumən korporasiyalar və məhdud məsuliyyətli şirkətlər kimi qəbul olunur.
Bəzi dövlətlərin yurisdiksiyalarında səhmdar cəmiyyətlərinin məhdud məsuliyyət olmadan da qeydiyyatdan keçməsi mümkündür. Böyük Britaniya və başqa dövlətlərdə belə şirkətlər qeyri-məhdud şirkətlər (ing. unlimited company) kimi fəaliyyət göstərirlər.
Səhmdar cəmiyyəti
Səhmdar cəmiyyəti — nizamnamə kapitalı müəyyən sayda səhmlərə bölünmüş kommersiya təşkilatıdır. Sahibkarlıq fəaliyyətinin bu təşkilati-hüquqi
formasının fərqləndirici xüsusiyyəti nizamnamə kapitalının emissiya
qiymətli kağızlar – səhmlər hesabına formalaşmasıdır. Bu zaman səhmdar cəmiyyətinin iştirakçısı olan hər bir səhmdar müəyyən sayda səhmə sahib olur. Səhmdarlar, şirkətin mövcudluğuna heç bir təsiri olmadan səhmlərini başqa səhmdarlara ötürə bilirlər.
Səhmdarın cəmiyyətin tərkibindən ayrılması ona aid olan mülkiyyətin və ya
onun pul ekvivalentinin verilməsi ilə yox, yalnız ona məxsus olan səhmlərin
özgəninkiləşdirilməsi ilə mümkündür.
Müasir korporativ hüquqda səhmdar cəmiyyəti inkorporasiya və məhdud məsuliyyət anlayışları ilə əlaqədə işlədilir. Buna görə də səhmdar cəmiyyətləri ümumən korporasiyalar və məhdud məsuliyyətli şirkətlər kimi qəbul olunur.
Bəzi dövlətlərin yurisdiksiyalarında səhmdar cəmiyyətlərinin məhdud məsuliyyət olmadan da qeydiyyatdan keçməsi mümkündür. Böyük Britaniya və başqa dövlətlərdə belə şirkətlər qeyri-məhdud şirkətlər (ing. unlimited company) kimi fəaliyyət göstərirlər.
İnstitusional səhmdar
İnstitusional səhmdar (ing. institutional investor) — fond sahibi (töhfə, pay şəklində) sahibi kimi fəaliyyət göstərən və mənfəət əldə etmək üçün qiymətli kağızlara, daşınmaz əmlaka (daşınmaz əmlak hüququ daxil olmaqla) investisiya qoyan bir hüquqi şəxs. İnstitusional investorlara investisiya fondları, pensiya fondları, sığorta təşkilatları, kredit ittifaqları (banklar) daxildir. İnstitusional investorlar, Nyu-York Fond Birjasında ticarətin təxminən yarısını təmin edirlər, ümumiyyətlə böyük hissə bloklarında ticarət edirlər. Amerika Birləşmiş Ştatları nitelikli bir institusional investor anlayışı var.
İnstitusional investorlar müasir qiymətli kağızlar bazarının ən vacib oyunçularından biridir və 1980-ci illərin sonlarından bəri xüsusilə aktivdirlər.
İnstitusional investorların artan əhəmiyyəti, bir tərəfdən, qiymətli kağızlar bazarlarında ayrı-ayrı investorların bu bazarlara girişinin əhəmiyyətli dərəcədə sadələşdirilməsi, şəbəkə strukturlarının çoxalması, maliyyə əməliyyatlarının ümumi inkişafı və bütövlükdə maliyyə bazarının daha yüksək etibarlılığı kimi yeni tendensiyalarla asanlaşdırıldı; Digər tərəfdən, dünyanın bir çox ölkəsində əhalinin gəlirlərində artım əmanətə investisiya qoymaq üçün bir motivasiya yaratmışdır.
İnstitusional investorlar, lazımi peşəkar bacarıq və təcrübənin olmaması səbəbindən fərdi investorların təmin edə bilmədikləri investisiya mənbələrinin daha səmərəli idarə edilməsini təklif edirlər. Bu idarəetmə, fərdi investorların vəsaitlərini maliyyə bazarının müxtəlif alətlərinə yatıraraq risklərin şaxələndirilməsini təmin edir.
Bundan əlavə, kiçik investorların əmanətlərini toplayan institusional investorlar əhəmiyyətli mənbələr toplayırlar ki, bu da qiymətli kağızlar bazarındakı əməliyyatların xərclərini azaltmağa imkan verir.
Kapitalın orqanik tərkibi
Marksist iqtisadi nəzəriyyədə kapitalın orqanik tərkibi — sabit nisbət (
c
{\displaystyle c}
) və (
v
{\displaystyle v}
) kapital. Daimi kapitalın payı nə qədər çox olarsa, kapitalın üzvi tərkibi bir o qədər yüksək olar. Kapitalın üzvi tərkibi artmağa meyllidir. Bu, kapitalın daimi hissəsinin artımı hesabına baş verir. Daimi kapitalın payı texnoloji tərəqqi, texnologiyanın təkmilləşdirilməsi, sənayenin avtomatlaşdırılması, robotlaşdırılması və kompüterləşdirilməsi hesabına artır.
Kapitalın daimi hissəsinin artması dəyişən kapitalın payının azalmasına səbəb olur. Nəticədə işçi qüvvəsinə tələbin azalması və işsizliyin artması müşahidə olunur. Digər tərəfdən, kapitalın üzvi tərkibinin artması mənfəət dərəcəsinin azalmasına səbəb olur. Beləliklə, kapitalist istehsalının ziddiyyətli xarakteri üzə çıxır. Bir tərəfdən mənfəət güdərək sahibkarlar əmək məhsuldarlığını artırır və texniki tərəqqiyə töhfə verir, digər tərəfdən əmək məhsuldarlığının artması mənfəətin sürətini azaldır və işsizliyin artmasına səbəb olur.
Kapitalın adekvatlıq əmsalı
Kapitalın adekvatlıq əmsalı (ing. capital adequacy ratio, CAR) — borcalanın müflisləşməsi zamanı maliyyə itkilərini öz vəsaitləri hesabına ödəmək qabiliyyətini əks etdirən bank sabitliyinin göstəricisi. Göstərici bankın kapitalının onun riskinə nisbətinə bərabərdir. Bank tənzimləyiciləri bankların məqbul səviyyədə itkiləri bərpa edə bilmələrini və müəyyən edilmiş kapital tələblərinə əməl etmələrini təmin etmək üçün bankların bu göstəricisinə nəzarət edirlər.
Bu əmsal risklə ölçülən kreditlərin həcminin faizi kimi ifadə edilir. Bu nisbətin tələb olunan səviyyəsini saxlamaq öhdəliyi əmanətçiləri qorumaq və bütün dünyada maliyyə sistemlərinin sabitliyini və səmərəliliyini təşviq etmək məqsədi daşıyır.
== Hesablanması ==
Kapital adekvatlığı əmsalı (CAR) bankın əsas kapitalının (ing. core capital) bankın risklə ölçülmüş aktivlərinə bölünməsi faizidir:
CAR
{\displaystyle {\mbox{CAR}}}
= 1-ci dərəcəli kapital + 2-ci dərəcəli kapital/Risklə ölçülmüş aktivlər
burada:
1-ci dərəcəli kapital (
T
1
{\displaystyle T_{1}}
) = (ödənilmiş nizamnamə kapitalı + məcburi ehtiyatlar + açıqlanmış sərbəst ehtiyatlar) - (törəmə müəssisənin kapitalına investisiya + qeyri-maddi aktivlər + cari zərərlər və onların köçürülmüş qalıqları) ,
2-ci dərəcəli kapital (
T
2
{\displaystyle T_{2}}
) = A) Açıqlanmamış ehtiyatlar + B) Ümumi zərər ehtiyatları + C) Hibrid borc alətləri və subordinasiya edilmiş borc alətləri,
Risk ya bankın risklə ölçülmüş aktivləri (
a
{\displaystyle \,a}
) və ya müvafiq ölkənin milli bank tənzimləyicisi tərəfindən müəyyən edilmiş minimum məcmu kapital tələbi ola bilər. Risk ölçülmüş aktivlərdən istifadə edərkən,
CAR
=
T
1
+
T
2
a
{\displaystyle {\mbox{CAR}}={\cfrac {T_{1}+T_{2}}{a}}}
≥ 10 %.
Minimum həddi (faizlə) bankdan banka dəyişir (bu halda 10%, bank tənzimləyicisinin Bazel sazişlərinin normalarına uyğun adi tələbi; ayrı-ayrı ölkələrin milli bank tənzimləyicisi tərəfindən müstəqil olaraq müəyyən edilir).
Britaniya mükafat sistemi
Britaniya mükafat sistemi (ing. British Honours System) — Böyük Britaniyada igidliyə, nailiyyətlərə və dövlətə qulluğa görə qiymətləndirmə vasitəsi. Sistem üç hissədən ibarətdir:
Şərəfləndirmə
Medallar
Döş nişanları.
== Şərəfləndirmə ==
Şərəfləndirmənin əsas məqsədi insanı mükafatlandırmaq (award) deyil, ad verməklə onun xidmətlərini vurğulamaqdır, bununla da insanın cəmiyyətdə nüfuzu qaldırılır.
== Mükafatlandırma tarixi ==
İngils kralları öz təbəələrini üzüklərlə təltif edirdilər. İlk ingilis cəngavər ordeni olan Bant ordenini 1348-ci ildə İngiltərə karlı III Edvard təsis etdi. Sonradan bu sistemdə dəfələrlə dəyişiklik edildi. Həmçinin hərbi xidmətə, igidliyə, sədaqətə və nailiyyətlərə görə də mükafatlar təsis edildi.
== Müasir cəngavər ordenləri ==
10 orden vardır. Bəzilərinin medalları da vardır.
Müstəqil ruh (mükafat)
Müstəqil Ruh mükafatı (ing. Independent Spirit) — ilk növbədə müstəqil Amerika kinosuna yönəlmiş Amerika film mükafatıdır. 1984-cü ildən mövcuddur və başlanğıcda FINDIE Awards (Friends of Independents – müstəqillərin dostları (rejissorların)) adlanırdı. İndiki adını 1986-cı ildən bəri daşıyır. 2006-cı ildən mükafat dirəkdə oturan quş formasında metal heykəlcik şəklindədir.
Müstəqil ruh qeyri-kommersiya təşkilatı - "Film Independent" tərəfindən mükafatlandırılır.
Mükafatların təqdimetmə mərasimi Kaliforniyanın Santa Monika şəhərində Oskar təqdimatı ərəfəsində (1999-cu ilə qədər - Oskar təqdimatından əvvəlki son şənbə) keçirilir. Beləliklə, “Müstəqil ruh” sanki kinoakademiyanın mükafatlarına qarşı qoyulur.
UEFA Kuboku (mükafat)
UEFA Kuboku və ya Coupe UEFA UEFA tərəfindən UEFA Avropa Liqası qaliblərinə verilən mükafatdır. 2009/2010 sezonunundan əvvəl kubok UEFA Kuboku çempionuna verilirdi.
Əvvəlki adıyla UEFA Kuboku'unda 2009/2010 sezonu əvvəlində bir sıra dəyişikliklər edilmiş, bu dəyişikliklərdən sonra kubokun adı UEFA Avropa Liqası olaraq dəyişdirilmişdir.
Kubok Bertoni tərəfindən 1972 UEFA Kuboku Finalı üçün hazırlanmışdır. Ağırlığı 15 kq, rəngi isə gümüşü rəngidir.
"Filma" Səhmdar Cəmiyyəti
"Filma" — Azərbaycanda film istehsalı ilə məşğul olmuş səhmdar cəmiyyət.
== Filmoqrafiya ==
Arşın mal alan (film, 1917)
Arvad (film, 1916)
Arvadlar ərlərini mənsəbə necə çatdırırlar (film, 1916)
Ayaqyalın məhəbbət (film, 1916)
Bir alçalmanın tarixi (film, 1919)
Knyaz Dəmir Bulat (film, 1916)
Neft və milyonlar səltənətində (film, 1916)
Ölümünə bir saat qalmış (film, 1916)
Yeni tərzdə köhnə əhvalat (film, 1916)
== İstinadlar ==
== Mənbə ==
Азербайджанской ССР кинематография. Кино: Энциклопедический словарь / Гл. ред. С. И. Юткевич; Редкол.: Ю. С. Афанасьев, В. Е. Баскаков, И. В. Вайсфельд и др. — Москва: Советская энциклопедия, 1987. — стр. 12.
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası.
Açıq Səhmdar Cəmiyyət
Səhmdar cəmiyyəti — nizamnamə kapitalı müəyyən sayda səhmlərə bölünmüş kommersiya təşkilatıdır. Sahibkarlıq fəaliyyətinin bu təşkilati-hüquqi
formasının fərqləndirici xüsusiyyəti nizamnamə kapitalının emissiya
qiymətli kağızlar – səhmlər hesabına formalaşmasıdır. Bu zaman səhmdar cəmiyyətinin iştirakçısı olan hər bir səhmdar müəyyən sayda səhmə sahib olur. Səhmdarlar, şirkətin mövcudluğuna heç bir təsiri olmadan səhmlərini başqa səhmdarlara ötürə bilirlər.
Səhmdarın cəmiyyətin tərkibindən ayrılması ona aid olan mülkiyyətin və ya
onun pul ekvivalentinin verilməsi ilə yox, yalnız ona məxsus olan səhmlərin
özgəninkiləşdirilməsi ilə mümkündür.
Müasir korporativ hüquqda səhmdar cəmiyyəti inkorporasiya və məhdud məsuliyyət anlayışları ilə əlaqədə işlədilir. Buna görə də səhmdar cəmiyyətləri ümumən korporasiyalar və məhdud məsuliyyətli şirkətlər kimi qəbul olunur.
Bəzi dövlətlərin yurisdiksiyalarında səhmdar cəmiyyətlərinin məhdud məsuliyyət olmadan da qeydiyyatdan keçməsi mümkündür. Böyük Britaniya və başqa dövlətlərdə belə şirkətlər qeyri-məhdud şirkətlər (ing. unlimited company) kimi fəaliyyət göstərirlər.
Açıq Səhmdar Cəmiyyəti
Açıq Səhmdar Cəmiyyəti (ASC) — səhmdarların digər səhmdarların razılığını almağa ehtiyac olmadan öz səhmlərini üçüncü şəxslərə ötürmək imkanı verən səhmdar cəmiyyətinin növü.
"Açıq səhmdar cəmiyyəti" anlayışı SSRİ Nazirlər Sovetinin 19 iyun 1990-cı il tarixli 590 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş "Səhmdar cəmiyyətlər və məhdud məsuliyyətli cəmiyyətlər haqqında əsasnamə" ilə tətbiq edilmişdir. 90-cı illərin əvvəllərində konsepsiya SSRİ-nin dağılmasından sonra yaranan bir sıra müstəqil dövlətlərin qanunvericiliyində təsbit edildi.
XXI əsrin əvvəllərində Qazaxıstan, Ukrayna və Rusiyada qanunvericilikdəki dəyişikliklərə görə "açıq səhmdar cəmiyyət" anlayışı ləğv edildi. Belə ki Qazaxıstan Respublikasının 13 may 2003-cü il tarixli "Səhmdar cəmiyyətlər haqqında" qanunu açıq və qapalı səhmdar cəmiyyətlərə bölünməsini ləğv etdi. Ukraynanın 17 sentyabr 2008-ci il tarixli "Səhmdar cəmiyyətlər haqqında" qanununun 5-ci maddəsi açıq və qapalı səhmdar cəmiyyətləri əvəzinə "ictimai səhmdar cəmiyyəti" (ukr. публічне акціонерне товариство) və "özəl səhmdar cəmiyyəti" (ukr. приватне акціонерне товариство) anlayışlarını yeritdi; qanunun qüvvəyə minməsindən iki il sonra (30 aprel 2011-ci ilədək) açıq səhmdar cəmiyyətləri yenidən qeydiyyatdan keçməli idi. 1 sentyabr 2014-cü ildən etibarən Rusiya Federasiyasının Mülki Məcəlləsinə dəyişikliklərin qüvvəyə minməsi səbəbindən Rusiyada ASC və QSC ləğv edildi: onların əvəzinə ictimai səhmdar cəmiyyətləri, səhmdar cəmiyyətləri və məhdud məsuliyyətli cəmiyyətlər mövcud ola bilərdi.
2019-cu ilə olan vəziyyətə görə, ictimai şirkəti növü kimi açıq səhmdar cəmiyyətlərin mövcudluğu Belarus Respublikasının Mülki Məcəlləsi, Qırğızıstan Respublikasının Mülki Məcəlləsi və Tacikistan Respublikası Mülki Məcəlləsinin mövcud nəşrlərində nəzərdə tutulmuşdur.
Kapitalın orta çəkili dəyəri
Kapitalın orta çəkili dəyəri və ya maliyyəti (ing. weighted average cost of capital-WACC) — müəssisənin əldə etdiyi kapitalın qarşılığında səhmdarlara və kreditorlara ödənməsi gözlənilən orta xərclərdir.[1] Başqa sözlə müəssisənin maliyyələşmə mənbələrinə çəkiləcək orta xərcləri göstərir.
== Hesablanması ==
Şirkətlər bir çox qaynaqlardan maliyyələşə bilirlər: adi və imtiyazlı səhmlər, birbaşa borclar, dövlət yardımları(məsələn subsidiya) vb. Kapitalın orta çəkili dəyəri də bu maliyyəşmə mənbələrinin kapitalın tərkibindəki nisbi çəkisini nəzərə alınaraq hesablanır. Düsturu isə aşağıdakı şəkildədir:
k
a
=
k
e
∗
W
e
+
(
1
−
V
)
∗
k
d
∗
W
d
{\displaystyle k_{a}=k_{e}*W_{e}+(1-V)*k_{d}*W_{d}}
ke — adi səhmin gəlirliliyi
We — adi səhmin kapitalın tərkibindəki çəkisi
V — vergi dərəcəsi
kd — borcun dəyəri (xərci)
Wd — borcun kapitalın tərkibindəki çəkisi
Burada
k
e
∗
W
e
{\displaystyle k_{e}*W_{e}}
nizamnamı kapitalının orta xərcini göstərir.
== Məqsədi ==
KOÇD sayəsində müəssisə gəlirlərinin hansı hissəsinin səhmdarlara və kreditorlara ödənəcəyini müəyyən edəbilir. Bu əmsalın köməkliyi ilə müəssisə planlaşdırılan investisiya layihəsinin məqsədəuyğun olub-olmadığını müəyyənləşdirir. Yəni investisiyanın gəlirliliyi KOÇD əmsalından böyük olmalıdır ki, müəssisə investisiya layihəsini reallaşdırsın.
== Həmçinin bax ==
Xalis cari dəyər
Geri ödəmə müddəti metodu
== Mənbə ==
PROJE ANALİZİ VE DEĞERLENDİRME. Anadolu universiteti.
İnvestisiya edilmiş kapitalın rentabelliyi
İnvestisiya edilmiş kapitalın rentabelliyi (ing. cash return on capital invested, CROCI) — ilkin olaraq 1996-cı ildə Deutsche Bank-ın kapital tədqiqat departamenti tərəfindən hazırlanmış korporativ gəlirliliyin qabaqcıl ölçüsü (hazırda DWS Qrupunun bir hissəsidir). Bu nisbət vergilərdən sonra və ödənilən faizdən əvvəl pul vəsaitlərinin hərəkətini istifadə edilmiş kapitalın ümumi dəyəri ilə müqayisə edir və şirkətin investisiyalarından pul gəlirləri əldə etmək qabiliyyətinin faydalı ölçüsüdür.
Nisbət ROE-yə bənzəyir, lakin sərbəst pul vəsaitlərinin hərəkəti nəzərə alınmaqla və şirkətin qiymətli kağızlarının bütün sahibləri tərəfindən maliyyələşdirilən aktivlər nəzərə alınmaqla şirkətin dəyəri əsasında hesablanır.
CROCI, aktivlərin bütün köhnəlmə müddəti ərzində kapitalın ümumi dəyərini (yatırılan ümumi kapital) investisiya etdikdən sonra şirkətin sərəncamında qalan vergidən sonrakı ümumi pul vəsaitlərinin hərəkətinin daxili gəlir dərəcəsi kimi hesablanır. Riyazi olaraq, amortizasiyanın iqtisadi amortizasiya olduğunu (şirkətin aktivlərinin faktiki olaraq nə qədər davam edəcəyinin təxmininə əsaslanaraq) və kapital məsrəflərinin yalnız texniki xidmət xərclərini əhatə etdiyini fərz etsək, bu, müəyyən bir il üçün sərbəst pul axınının istifadə edilmiş xalis kapitala nisbətinə bərabərdir.
CROCI = Sərbəst Pul Hərəkəti/İnvestisiya edilmiş Kapital = Sərbəst Pul Hərəkəti/Cəmi Kapital + Ümumi Öhdəliklər - Cari Öhdəliklər - Həddindən artıq pul vəsaitləri
CROCI, Deutsche Bank tərəfindən hesablanmışdır:
CROCI = EBITDA/Kapitalın ümumi dəyəri = EBITDA/Şirkət dəyəri - Borc öhdəlikləri - Nəzarət hüququ olmayan səhmdarların öz (kapital) vəsaitləri - İmtiyazlı səhmlərin dəyəri + Pul və pul ekvivalentləri
Costantini, Pascal. Cash Return on Capital Invested: Ten years of Investment Analysis with the CROCI Economic Profit Model, 1st edition. Butterworth-Heinemann. 2006.
Füzuli adına Beynəlxalq Mükafat
Füzuli adına Beynəlxalq Mükafat — Azərbaycan Respublikasında iki ildən bir verilmiş mükafat.
== Tarixi ==
Füzuli adına Beynəlxalq Mükafat dahi Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Məhəmməd Füzulinin 500 illik yubileyi münasibətilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 13 sentyabr 1996-cı il tarixli 403 nömrəli Sərəncamı ilə təsis edilmişdir.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 17 sentyabr 1997-ci il tarixli Sərəncamı ilə Füzuli adına Beynəlxalq Mükafat haqqında Əsasnamə təsdiq edilmiş, Füzuli adına Beynəlxalq Mükafat Komissiya yaradılmışdır.
Müvafiq sərəncamlar 15 fevral 2019-cu ildə ləğv edilmişdir.
FİFA Dünya Kuboku (mükafat)
FİFA Dünya Kuboku (ing. FIFA World Cup Trophy) — dünya üzrə keçirilən və FİFA-nın üzvü olan ölkələrin milli komandalarının iştirak etdiyi futbol turniri olan FİFA Dünya Kubokunu qazanan komandaya verilən qızıl kubok. Turnirin başladığı 1930-cu ildən etibarən turnirin qalibi olan komandaya müvəqqəti olaraq Jül Rime kuboku təqdim olunurdu. Bu kubokun 1970-ci ildə əbədi olaraq Braziliyaya verilməsindən sonra yeni bir kubok hazırlandı və 1974-cü ildən etibarən FİFA Dünya Kuboku adı ilə verilməyə başlandı.
Abel Laflyorun hazırladığı və "Qələbə" adını daşıyan ilk kuboka 1946-cı ildə FİFA-nın sabiq prezidenti Jül Rimenin adı verilib. Qədim yunan mifologiyasında qələbə ilahəsi sayılan Nikanı təsvir edən kubok, 925 əyarlı qızıl suyuna salınmış gümüşdən və lazuritdən hazırlanmışdır. Turniri qazanan komandaların müvəqqəti olaraq sahib olduğu kubok, turnirdə üç dəfə qalib gələn komandaya əbədi olaraq veriləcəkdi. Kubok, 1966-cı ildə İngiltərədə xalqa nümayiş olunması üçün təşkil olunmuş açıq sərgi zamanı oğurlansa da, bir həftə sonra tapılmışdır. 1970-ci ildə turnir tarixində üçüncü çempionluğunu əldə edən Braziliya kubokun əbədi sahibi oldu. Ancaq 1983-cü ildə Braziliyada kuboku oğurlayıblar, kubok bu günə qədər hələ də tapılmayıb.
Qızıl Qlobus (mükafat, 2009)
Oskar" mükafatından sonra ikinci mükafat sayılan "Qızıl qlobus"un təqdimetmə mərasimi keçirilib. Kaliforniyadakı Beverli-Hillz şəhərinin "Beverli-Hillz" mehmanxanasında keçirilən tədbiri birbaşa olaraq 160 ölkədə nümayiş etdirilib.
Bu mükafat Kaliforniyada yaşayaraq-işləyən, Amerika kinosu barədə xarici mətbuat üçün yazan 90 jurnalistin birləşdiyi Hollivudun xarici mətbuat Assosiasiyası tərəfindən təqdim edilir. Qalibləri elan etmək üçün Dastin Hoffman, Conni Depp, Kameron Diaz, Demi Mur, Martin Skorseze kimi ulduzlar dəvət edilib.
Bu il "Ən yaxşı dramatik film" nominasiyasında "Xarabalıqdan çıxmış milyonçu" qalib gəlib. Onunla bu kateqoriyada "Oxucu", "Dəyişiklik yolları", "Forst Niksona qarşı" və "Bencamin Battonun sirli işi" mübarizə aparıblar.
"Gecəqondudan olan milyonçu" "Ən yaxşı ssenari" nominasiyasında da qalib olub.